DİSK: En düşük emekli aylığı en az asgari ücret seviyesine yükseltilmeli

Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) en düşük emekli aylığının en az asgari ücret seviyesinde olması gerektiğini vurgulayarak “En düşük emekli aylığı en az asgari ücrete yükseltilmelidir. Bu tutar emeklilerin kök aylığı kabul edilmelidir. Ucube bir sistem olan tamamlama işleminden vazgeçilmelidir. Bunun yerine en düşük aylık asgari ücrete çekilmeli, diğer aylıklar da aynı oranda yükseltilmelidir.” ifadelerini kullandı.

DİSK tarafından İstanbul Kartal Meydanı’nda düzenlenen “Emekliler Buluşması” sonuç bildirgesi bugün yayınlandı. Bildirgede şu tespitlere yer verildi:

“Emeklilerin insanca bir yaşam sürmeleri giderek zorlaşıyor”

“Emeklilik sosyal güvenlik hakkının ayrılmaz bir parçasıdır ve temel yurttaşlık haklarından biridir. Emekliler, hak sahipleriyle birlikte Türkiye’nin en önemli toplumsal gruplarından birini oluşturuyor. Türkiye’de 10,7 milyonu yaşlılık (emekli) aylığı alanlardan oluşmak üzere dul ve yetim aylığı alanlarla birlikte 15,2 milyonu aşkın emekli ve hak sahibi var. Milyonları kapsayan emeklilik sisteminin getirdiği eşitsizlikler emeklilikte adalet sorununu derinleştiriyor. Emeklilerin insanca bir yaşam sürmeleri giderek zorlaşıyor, düşük emekli aylıkları sebebiyle emekliler ya iş arıyor ya da çalışıyor.

Emekliler AKP iktidarları döneminde büyük kayıplara uğramaya devam ediyor. 2008 yılında kabul edilen 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile emeklilik koşulları zorlaştırıldı. Yasa ile emekli aylıklarının hesaplanmasında ilgili katsayıların sınırını düşürerek emekli aylıklarını insanca yaşama koşullarından uzaklaştıran AKP iktidarı, bu kez de yayımladığı Orta Vadeli Program’la (OVP) emeklilikte adaletsizliklerin devam edeceğini ve emeklilik sistemini özelleştireceğini açıkça dile getiriyor. 8 Eylül 1999 ve sonrası işe başlayan milyonlar için kademeli emeklilik başta olmak üzere ‘emeklilikte adalet’ taleplerine OVP’de kapı kapatılıyor. ‘Sosyal Güvenlik Sisteminin Mali Sürdürülebilirliğinin Güçlenmesi’ adı altında ‘sosyal güvenlik sisteminde kişilerin daha çok istihdamda kalmasını teşvik eden’ bir sistemin hayata geçirileceği ifade edilerek ‘bir gün yüzünden 17 yıl geç emekli olma’ garabetine OVP ile devam denmektedir.

“İkinci basamak emeklilik sistemi yerine emekli aylıkları acilen iyileştirilmeli”

Öte yandan AKP iktidarı, kamusal emeklilik sisteminin güçlendirilmesinden ziyade sosyal güvenlik sisteminin özelleştirilmesini tercih etmektedir. İkinci basamak emeklilik sistemine dönüşecek tamamlayıcı emeklilik sistemi (TES) hedefi hem kıdem tazminatı hem de sosyal güvenlik sistemi için büyük bir tehlike olarak durmaktadır. İkinci basamak emeklilik sistemi mevcut kamusal emeklilik sisteminin daha da kötüleşmesi anlamına gelmektedir. İkinci basamak emeklilik sistemi yerine emekli aylıkları acilen iyileştirilmelidir.

Türkiye’de prim ve yaş koşulu sebebiyle emekli olamayan milyonların haklı mücadelesi sürerken milyonlarca emekli ise asgari ücretin altında aylık ve gelir ile yaşamını sürdürmek zorunda. Bundan 20 yıl önce, AKP iktidara geldiğinde, asgari ücretin yüzde 40 üzerinde olan emekli aylıkları günümüzde asgari ücretin yüzde 34,2 altındadır. Milyonlarca emekli asgari ücretin altında yaşamaya mahkûm edilmektedir.

Tüm Türkiye’nin tanık olduğu bu olumsuz tablo karşısında sessiz kalmıyoruz. Türkiye’de halihazırda emekli olup insanca yaşayamayanlar ve adaletsiz emeklilik sistemi sebebiyle emekli olamayanlar 24 Eylül 2023’te Kartal’da bir araya gelerek emeklilik hakkına sahip çıktı. DİSK, Emekliler Buluşması’nda aşağıdaki taleplerin yerine getirilmesi için mücadeleyi sürdürmeye devam edecektir.

“En düşük emekli aylığı en az asgari ücrete yükseltilmelidir”

En düşük emekli aylığı en az asgari ücrete yükseltilmelidir. Bu tutar emeklilerin kök aylığı kabul edilmelidir. Ucube bir sistem olan tamamlama işleminden vazgeçilmelidir. Bunun yerine en düşük aylık asgari ücrete çekilmeli, diğer aylıklar da aynı oranda yükseltilmelidir.

Emekli aylıkları arasındaki dengesizliğin giderilmesi için intibak düzenlemesi yapılmalıdır. Emekli aylıklarının bağlanmasında 2000 öncesi, 2000-2008 arası ve 2008 sonrası olmak üzere var olan üç ayrı sistemden doğan farklar ve dengesizlikler giderilmelidir. Aynı sürelerle çalışan ve eşit prim ödeyen emeklilerin aylıkları arasındaki farklar eşitlik ilkesine aykırıdır. Aylık Bağlama Oranları eski düzeyine yükseltilmeli ve kapsamlı intibak düzenlemesi ile emekli aylıkları arasındaki eşitsizlik giderilmelidir.

“Emeklilik yaşı konusunda adalet ve denge sağlanmalıdır”

Emeklilik yaşı konusunda adalet ve denge sağlanmalıdır. Emeklilikte adil bir kademeli geçiş sistemi uygulanmalıdır. Uzun yıllardır verilen mücadele sonucu yapılan EYT düzenlemesi önemli bir mağduriyeti giderirken yeni adaletsizlikler yaratmıştır. Böylece Anayasa’nın eşitlik ilkesi ihlal edilmiştir. 8 Eylül 1999 gününden önce sigortalı olanlar için emeklilikte yaş koşulu olmadan emeklilik imkânı tanınırken, 9 Eylül 1999 ve sonrasında sigortalı olan kadınlarda 20 ve erkeklerde 17 yıl daha geç emeklilik söz konusu olmaktadır. Bir gün, bir ay, bir yıl farkla ortaya büyük bir dengesizlik çıkmıştır. Sigorta başlangıcı 9 Eylül 1999 ve sonrası olanlar için adil bir kademeli geçiş sistemi kabul edilmelidir.

Yılda iki kez verilen emekli bayram ikramiyeleri en az asgari ücret kadar olmak üzere artırılmalıdır. 2018 yılından beri emeklilere yılda iki kez, Kurban ve Ramazan bayramlarında verilen emekli bayram ikramiye tutarları yeniden düzenlenmelidir. 2018 yılında 1.000 TL olarak belirlenen emekli bayram ikramiyeleri aradan geçen 5 yılda asgari ücrete göre oldukça geriledi. 2018 Mart ayında emekli bayram ikramiyesi 1.603 TL olan asgari ücretin yüzde 62’si kadardı. 2023 Haziran’da ise 2.000 TL olan emekli bayram ikramiyesi 11.402 TL olan asgari ücretin yüzde 18’ine kadar geriledi. Emekli bayram ikramiyeleri asgari ücret kadar artırılmış olsaydı bir bayram için 7.113 TL olarak uygulanacaktı. Emekli bayram ikramiyeleri harçlık olmaktan çıkarılmalı ve asgari ücret düzeyine yükseltilmelidir.

“Emekliler söz ve karar sahibi olmaldır”

Emekli ile dul ve yetim aylıkları belirlenirken emekliler söz ve karar sahibi olmalıdır. Emeklilerin sendika kurma hakkı önündeki engeller kaldırılmalı, işçi emeklilerine aylıklar belirlenirken toplu sözleşme hakkı tanınmalıdır. Emekli sendikalarına dönük kapatma davalarından vazgeçilmelidir. Hükümet emekli sendikalarını kapatma girişimlerinden vazgeçmelidir.” (ANKA)